Ümummilli Lider Heydər Əliyevin Azərbaycan dilinin inkişafı və zənginləşməsi istiqamətində fəaliyyəti

Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunması və inkişafı sahəsində misilsiz xidmətlər göstərmiş tarixi şəxsiyyətdir. Onun fəaliyyəti təkcə siyasi və iqtisadi sahələrlə məhdudlaşmamış, mədəniyyət, elm, təhsil və xüsusilə də ana dilimizin inkişafı istiqamətində dərin izlər buraxmışdır. Heydər Əliyev üçün Azərbaycan dili sadəcə bir ünsiyyət vasitəsi deyil, xalqın milli kimliyinin, tarixinin, mədəniyyətinin və varlığının təməl daşı idi.

1970–1980-ci illər Sovet İttifaqında rus dilinin geniş tətbiq olunduğu, digər milli dillərin isə kölgədə qalmağa başladığı dövr idi. Belə bir zamanda Heydər Əliyevin Azərbaycanın rəhbəri kimi irəli sürdüyü təşəbbüslər sayəsində ana dilimizə olan münasibət köklü şəkildə dəyişdi. O, Azərbaycan SSR-in 1978-ci il Konstitusiyasında Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi təsbit olunmasına nail oldu. Bu, Sovet İttifaqı miqyasında olduqca cəsarətli və nümunəvi bir addım idi. Çünki həmin dövrdə digər respublikalarda belə bir təşəbbüsə çox az rast gəlinirdi.

Bu qərar, ilk növbədə, Azərbaycan xalqının milli şüurunun formalaşmasına və güclənməsinə, dilimizin qorunmasına və təbliğinə xidmət edirdi. Heydər Əliyevin bu sahədəki uzaqgörən siyasəti nəticəsində Azərbaycan dili təhsil müəssisələrində, elmi tədqiqatlarda, kütləvi informasiya vasitələrində və digər sahələrdə geniş şəkildə tətbiq olunmağa başladı. 1991-ci ildə Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra qarşıda dayanan ən mühüm məsələlərdən biri də dövlət dilinin hüquqi və praktik mövqeyinin möhkəmləndirilməsi idi. Heydər Əliyev 1993-cü ildə xalqın tələbi ilə yenidən hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra Azərbaycan dilinin inkişafı istiqamətində ardıcıl və məqsədyönlü islahatlara start verdi.

1995-ci ildə qəbul edilən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında Azərbaycan dili rəsmi olaraq dövlət dili elan olundu. Bu Konstitusiyanın 21-ci maddəsində “Azərbaycan Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir. Azərbaycan dövləti Azərbaycan dilinin inkişafını təmin edir” kimi ifadələr yer aldı. Bu, dilimizin hüquqi statusunun daha da möhkəmləndirilməsi baxımından mühüm mərhələ idi. 2001-ci ildə Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə “Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” Qanun qəbul olundu. Bu qanun dilin qorunması, inkişafı və bütün dövlət strukturlarında, təhsil və media sahəsində geniş tətbiqi üçün mühüm hüquqi baza yaratdı. Həmin qanuna əsasən, dövlət dili ilə bağlı normaların pozulması inzibati məsuliyyət daşımağa başladı, rəsmi yazışmalarda və sənədlərdə yalnız Azərbaycan dilindən istifadə olunması tələb olundu.

Eyni zamanda, 2001-ci ilin 18 iyun tarixində Heydər Əliyev tərəfindən imzalanan fərmana əsasən, ölkədə latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçid rəsmiləşdirildi. Bu, dilimizin dünya ilə inteqrasiyasını asanlaşdırmaqla yanaşı, müasir Azərbaycan ədəbiyyatının, medianın və təhsil sisteminin inkişafı üçün də yeni imkanlar yaratdı. Heydər Əliyev dilin inkişafını yalnız hüquqi müstəvidə deyil, eyni zamanda təhsil və mədəniyyət sahəsində də dəstəkləyirdi. Onun göstərişi və təşəbbüsü ilə məktəblərdə Azərbaycan dili dərslərinin keyfiyyəti artırıldı, dərsliklər yeniləndi, dilçilik elminə dəstək göstərildi. Azərbaycan dilində elmi əsərlərin, dərs vəsaitlərinin yazılması təşviq olundu. O, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə, alimlərə, dilçi mütəxəssislərə xüsusi diqqət ayırır, onların fəaliyyətini yüksək qiymətləndirirdi.

Eyni zamanda Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin zəngin söz ehtiyatını, ifadə imkanlarını qorumağın vacibliyini vurğulayırdı. O, çıxışlarının birində belə deyirdi: “Hər bir xalqın milli varlığını yaşadan, onu dünyaya tanıdan ilk və əsas amil onun dilidir. Biz dilimizi sevməli, onu qoruyub inkişaf etdirməliyik. Ana dili bizim milli sərvətimizdir.” Bu gün də Heydər Əliyevin müəyyən etdiyi dil siyasəti onun layiqli davamçıları tərəfindən uğurla həyata keçirilir. Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva tərəfindən dilimizin qorunması və dünyada təbliği istiqamətində mühüm addımlar atılır. Ana dilimizin inkişafı üçün müxtəlif dövlət proqramları, elmi layihələr və beynəlxalq tədbirlər həyata keçirilir.

Heydər Əliyev Fondu tərəfindən də Azərbaycan dilinə, klassik ədəbiyyatımıza və milli-mədəni irsimizə böyük diqqət yetirilir. Bu fəaliyyətlər ümummilli liderin ana dilinə olan sevgisinin və onun bu sahədəki uzaqgörən siyasətinin davamı kimi qiymətləndirilir.