Aynurə Əzizova
1 nömrəli Birləşmiş Uşaq Xəstəxanasının həkimi
YAP Suraxanı rayon təşkilatının ƏPT-nin sədr müavini
Amnistiya institutu hüquqi və demokratik dövlətlərin humanist mahiyyətini əks etdirən ən mühüm mexanizmlərdən biridir. Amnistiya dövlətin cəza siyasətində təkcə cəzalandırmanı deyil, eyni zamanda mərhəməti, sosial ədaləti və insanın islah olunaraq cəmiyyətə yenidən qazandırılmasını əsas məqsəd kimi müəyyən edir. Müstəqil Azərbaycan Respublikasının tarixində qəbul edilən amnistiya aktları bu baxımdan xüsusi əhəmiyyət daşıyır və dövlətin insan mərkəzli siyasətinin bariz nümunəsi kimi çıxış edir.
Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra hüquqi dövlət quruculuğunu özünün əsas strateji prioriteti kimi müəyyən etmişdir. Bu yolun davamlı və ardıcıl şəkildə inkişaf etdirilməsi isə Prezident İlham Əliyevin siyasi fəaliyyətində mühüm yer tutur. Onun rəhbərliyi dövründə qəbul edilən amnistiya aktları hüquqi islahatların tərkib hissəsi olmaqla yanaşı, eyni zamanda dərin sosial və mənəvi məna kəsb edir. Prezident İlham Əliyevin yanaşmasına görə, güclü dövlət yalnız sərt qanunlarla deyil, həm də ədalətli və mərhəmətli qərarlarla formalaşır.
2000-ci illərin sonlarından etibarən Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə qəbul edilən amnistiya aktları miqyası və əhatə dairəsi ilə seçilmişdir. 2007-ci ildə qəbul edilən amnistiya aktı nəticəsində 9 mindən artıq şəxs azadlıqdan məhrum etmə cəzasından azad edilmiş və ya cəzaları əhəmiyyətli dərəcədə yüngülləşdirilmişdir. Bu addım Azərbaycan cəmiyyətində humanizm prinsiplərinin güclənməsinə və sosial münasibətlərin normallaşmasına mühüm töhfə vermişdir.
2013-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının qəbulunun 18-ci ildönümü münasibətilə qəbul edilən amnistiya aktı isə daha geniş sosial təbəqələri əhatə etmişdir. Həmin amnistiya 10 mindən çox məhkuma və təqsirləndirilən şəxsə şamil olunmuşdur. Qadınlar, yetkinlik yaşına çatmayanlar, yaşlılar, əlilliyi olan şəxslər və ilk dəfə cinayət törədənlər bu amnistiyanın əsas faydalanan qrupları olmuşdur. Bu fakt Prezident İlham Əliyevin sosial ədalətə və humanizmə verdiyi yüksək dəyərin aydın göstəricisidir.
2016 və 2018-ci illərdə qəbul edilən amnistiya aktları müstəqil Azərbaycan tarixində xüsusi mərhələ təşkil edir. Xüsusilə 2018-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi münasibətilə qəbul edilən amnistiya aktı 15 mindən artıq şəxsə şamil edilmiş və tarixə ən genişmiqyaslı humanist hüquqi addımlardan biri kimi düşmüşdür. Bu amnistiya Prezident İlham Əliyevin milli tarixə, dövlətçilik ənənələrinə və insan amilinə verdiyi yüksək əhəmiyyətin parlaq təzahürü olmuşdur.
Prezident İlham Əliyevin amnistiya siyasətində diqqət çəkən əsas cəhətlərdən biri Vətən müharibəsi iştirakçılarına, şəhid ailə üzvlərinə və sosial baxımdan həssas qruplara göstərilən xüsusi həssaslıqdır. Dövlət başçısının rəhbərliyi ilə formalaşan bu yanaşma milli həmrəyliyin, xalq-dövlət birliyinin möhkəmlənməsinə xidmət etmişdir.
2025-ci ildə qəbul edilən amnistiya aktı isə müstəqil Azərbaycan tarixində yeni bir mərhələnin başlanğıcı kimi qiymətləndirilir. Bu amnistiya Prezident İlham Əliyevin ardıcıl humanist siyasətinin məntiqi davamı olmaqla yanaşı, dövlətin gücünü mərhəmət və ədalətlə birləşdirdiyini bir daha nümayiş etdirmişdir. 2025-ci il amnistiyası minlərlə insanın hüquqi vəziyyətinə müsbət təsir göstərmiş, cəmiyyətin sosial harmoniyasının möhkəmlənməsinə şərait yaratmışdır.
2025-ci il amnistiyasının əsas xüsusiyyətlərindən biri onun geniş əhatə dairəsi və differensial yanaşma prinsipi əsasında tətbiq olunmasıdır. Az ağır və böyük ictimai təhlükə törətməyən cinayətlərə görə məhkum edilmiş şəxslər, ilk dəfə cinayət törədənlər, qadınlar, yaşlılar, əlilliyi olan şəxslər, eləcə də sosial məsuliyyət daşıyan ailə başçıları bu amnistiyadan faydalanan əsas kateqoriyalar sırasında olmuşdur. Bu yanaşma Prezident İlham Əliyevin insan taleyinə verdiyi dərin dəyəri açıq şəkildə göstərir.
Prezident İlham Əliyevin 2025-ci il amnistiyası ilə bağlı mövqeyi ondan ibarətdir ki, amnistiya cəmiyyət üçün təhlükə deyil, əksinə, düzgün tətbiq olunduqda sosial sabitliyin və hüquqi şüurun yüksəlməsinə xidmət edən mühüm alətdir. Dövlət başçısının bu məsələdə nümayiş etdirdiyi siyasi iradə hüquqi dövlət prinsiplərinə sadiqliyin bariz nümunəsidir.
2025-ci il amnistiyası minlərlə ailənin yenidən birləşməsinə, sosial münasibətlərin yumşalmasına və dövlətə olan ictimai etimadın daha da güclənməsinə səbəb olmuşdur. Bu amnistiya bir daha sübut etmişdir ki, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan dövləti güclü olmaqla yanaşı, eyni zamanda mərhəmətli və ədalətli dövlətdir.
Nəticə etibarilə, müstəqil Azərbaycan tarixində qəbul edilmiş ən böyük amnistiyalar, xüsusilə 2025-ci il amnistiyası Prezident İlham Əliyevin uzaqgörən, humanist və məsuliyyətli dövlətçilik fəaliyyətinin ayrılmaz hissəsidir. Tarix və faktlar göstərir ki, bu siyasət Azərbaycan cəmiyyətində sosial ədalətin möhkəmlənməsinə, insan hüquqlarının daha etibarlı şəkildə təmin olunmasına və dövlət-vətəndaş münasibətlərinin daha da güclənməsinə xidmət edir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan humanizm, ədalət və hüquqi dövlət prinsiplərinə əsaslanan inkişaf yolunu inamla davam etdirir.
