Azərbaycan və İran xalqlarını bir-birinə bağlayan tellər əsrlər boyu toxunmuşdur
Məcid Rəsulov
YAP Suraxanı rayon təşkilatının ƏPT-nin sədri
Azərbaycan və İran İslam Respublikası arasındakı münasibətlər sadəcə coğrafi qonşuluqla məhdudlaşmır; bu, əsrlərin sınağından çıxmış, dərin tarixi, mədəni və mənəvi köklərə söykənən bir bağlılıqdır. Bu gün iki ölkə arasında mövcud olan strateji tərəfdaşlıq məhz bu möhkəm zəmin üzərində qurulmuş və gələcəyə istiqamətlənmişdir. İran Prezidenti Məsud Pezeşkianın 2025-ci ilin aprelində Azərbaycana etdiyi rəsmi səfər və bu səfər çərçivəsində aparılan danışıqlar, imzalanan sənədlər bu tərəfdaşlığın nə qədər əhəmiyyətli olduğunu və inkişaf etdirilməsi istiqamətində qarşılıqlı iradənin gücünü bir daha nümayiş etdirdi.
Azərbaycan və İran xalqlarını bir-birinə bağlayan tellər əsrlər boyu toxunmuşdur. Ümumi tarix, ortaq mədəni irs, dini və mənəvi dəyərlər bu iki xalq arasında həmişə xüsusi bir yaxınlıq yaratmışdır. Prezident İlham Əliyevin də qeyd etdiyi kimi, xalqlarımız əsrlər boyu mehribanlıq və qardaşlıq şəraitində yaşamışdır. Bu, sadəcə diplomatik bir ifadə deyil, tarixi reallığın təcəssümüdür. Məhz bu mehriban qonşuluq və qardaşlıq ənənələri müasir dövrdə dövlətlərarası münasibətlərin inkişafı üçün möhkəm bir təməl rolunu oynayır. Çətin dövrlərdə belə, iki xalq arasında qarşılıqlı hörmət və anlaşma ruhu qorunub saxlanılmışdır ki, bu da münasibətlərin dayanıqlılığının göstəricisidir. Bu tarixi bağlar olmadan bugünkü strateji əməkdaşlığı təsəvvür etmək çətindir. Bu, həm də o deməkdir ki, iki ölkə arasındakı əlaqələr yalnız siyasi və iqtisadi maraqlar üzərində deyil, həm də dərin insani və mədəni yaxınlıq üzərində bərqərar olub. Bu, münasibətlərə xüsusi bir səmimiyyət və etimad qatır. Parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupunun fəaliyyəti də bu çoxşaxəli əlaqələrin bir parçasıdır və qanunvericilik səviyyəsində də əməkdaşlığın dərinləşməsinə xidmət edir.
Dövlət başçılarının görüşləri hər zaman ikitərəfli münasibətlərin gələcək istiqamətini müəyyən edən mühüm hadisələrdir. Prezident Məsud Pezeşkianın Azərbaycana rəsmi səfəri və Prezident İlham Əliyevlə apardığı danışıqlar da bu baxımdan istisna deyildi. Bu səfər, ilk növbədə, mövcud əlaqələrin yüksək səviyyədə olduğunun bariz nümunəsi idi. Aparılan danışıqlar və fikir mübadiləsi zamanı bir çox vacib məsələlərin müzakirə edilməsi, Azərbaycan-İran strateji münasibətlərinin bir daha təsdiqlənməsi onu göstərir ki, hər iki tərəf əməkdaşlığın dərinləşdirilməsində maraqlıdır və bu istiqamətdə konkret addımlar atmağa hazırdır. Prezidentlərin bəyanatlarında vurğulanan səmimi fikir mübadiləsi və hər iki tərəfin əlaqələrin inkişafına çalışması faktı, münasibətlərdə yeni bir mərhələnin başlandığını göstərə bilər. Bu görüş təkcə özlüyündə deyil, həm də son dövrlərdə xarici işlər nazirləri səviyyəsində keçirilmiş intensiv görüşlər (Ciddə, Tehran, Məşhəd) fonunda daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu, onu göstərir ki, ali səviyyədə əldə olunan razılaşmalar diplomatik və işçi səviyyələrdə ardıcıl şəkildə müzakirə edilir və həyata keçirilməsi üçün zəmin hazırlanır. Prezident Pezeşkianın böyük bir heyətlə səfərə gəlməsi də əməkdaşlığın müxtəlif sahələri əhatə etməsinə və konkret nəticələrə yönəldiyinə işarədir.
Hər bir yüksək səviyyəli səfərin ən mühüm nəticələrindən biri imzalanan sənədlərdir. Bu sənədlər mövcud əməkdaşlığı hüquqi çərçivəyə salır və gələcək üçün konkret fəaliyyət planlarını müəyyənləşdirir. Prezidentlərin səfəri zamanı bir çox önəmli sənədin, o cümlədən prezidentlər səviyyəsində imzalanmış sənədin mövcudluğu, tərəflərin xoş niyyətini və əməkdaşlığı bütün istiqamətlərdə genişləndirmək əzmini göstərir. Hələlik bu sənədlərin detalları tam açıqlanmasa da, onların iki ölkə arasında siyasi, iqtisadi, ticari, nəqliyyat, enerji və mədəni sahələrdə əməkdaşlığın daha da dərinləşməsinə təkan verəcəyi şübhəsizdir. Xüsusilə regional nəqliyyat dəhlizləri (məsələn, Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizi), enerji layihələri, ticarət dövriyyəsinin artırılması kimi məsələlər gələcək əməkdaşlığın prioritet istiqamətləri ola bilər. Mövcud müqavilə-hüquq bazasının daha da genişləndirilməsi bu əməkdaşlığın möhkəm hüquqi əsaslar üzərində qurulmasına xidmət edəcəkdir. Bütün bunlar göstərir ki, Azərbaycan və İran öz münasibətlərini tarixi bağlılıqdan güc alaraq, qarşılıqlı maraqlar və hörmət əsasında müasir dövrün tələblərinə uyğun şəkildə inkişaf etdirir və gələcəyə möhkəm bir körpü qururlar. Bu strateji tərəfdaşlıq təkcə iki ölkə üçün deyil, bütün region üçün sabitlik və inkişaf baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
