20 Yanvar faciəsi dünya azərbaycanlıların təşkilatlanmasına səbəb oldu

Azərbaycan xalqının qan yaddaşına əbədi olaraq “Qanlı Yanvar” kimi həkk olunmuş 20 yanvar faciəsindən 33 il ötür. 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə saat 23:30-da heç bir xəbərdarlıq edilmədən paytaxt Bakıya yeridilərək dinc əhaliyə divan tutmuş sovet silahlı qüvvələrinin qoşun hissələri tərəfindən 147 mülki vətəndaş qətlə yetirildi, 638 nəfər yaralandı, 841 nəfər qanunsuz olaraq həbs edildi, yüzlərlə insan işgəncələrə məruz qaldı. Həmin günlər Bakıda törədilən qanlı qətliamlar və əmlak talanı halları respublikanın bir çox region və şəhərlərində də həyata keçirildi. Qətlə yetirilənlər arasında azərbaycanlılarla yanaşı 6 rus, 3 yəhudi, 3 tatar, uşaqlar, qocalar, qadınlar var idi.

Sovet imperiyası tərəfindən hazırlanmış bu amansız təcavüz aktının başlıca məqsədi – Azərbaycan xalqının milli azadlıq ruhunun boğulması və Ermənistan parlamentinin həmin ilin yanvarın 9-da keçmiş keçmiş Dağlıq Qarabağı öz tərkibinə daxil etmək qərarına qarşı Bakıda keçirilən kütləvi etirazların qarşısının alınması idi.

20 Yanvar faciəsi dünya azərbaycanlıların təşkilatlanmasına səbəb oldu. Faciədən sonra Azərbaycanda sovet imperiyası özünün bütün mənəvi və sosial dayaqlarını itirdi, ölkənin müstəqilliyi ideyası ümummilli amala çevrildi, dünya azərbaycanlıları yeni siyasi tariximizdə ilk dəfə olaraq milli faciəmizin tanıdılması və nəticələrinin aradan qaldırılması naminə yaşadıqları müxtəlif ölkələrdə təşkilatlanmağa başladılar.

20 Yanvar hadisələrinin Azərbaycanın suverenliyi, müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizədə həm rəmzi mənası, həm də fenomenal rolu oldu. 20 Yanvar faciəsinin yaratdığı ictimai-siyasi reallıq süqutu yaxınlaşan SSRİ-də və soyuq müharibənin bitməsi ərəfəsində beynəlxalq arenada formalaşan geosiyasi situasiya fonunda əvvəlcə Azərbaycan SSR-də, sonra müstəqil Azərbaycanda zəncirvari tarixi proseslərə təkan verdi.

20 Yanvar hadisələri eyni zamanda Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş siyasi terror kimi də qiymətləndirilməlidir. İşğalçılıq siyasəti ilə Azərbaycanın suverenliyinə qəsd etmiş, xalq hərəkatını boğmaq üçün bədnam kommunist ideologiyası libasında köhnə imperiya iddialarını həyata keçirmək məqsədilə 20 Yanvar faciəsini təşkil etmiş Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası, Sovet dövləti və hökuməti rəhbərliyinin, şəxsən Mixail Qorbaçovun Azərbaycan xalqına qarşı ağır cinayət törətdiyi danılmaz faktdır.

Respublikada hökm sürən xaos və anarxiyadan, hakimiyyətdə olanların siyasi səriştəsizliyindən qaynaqlanmış bu hadisənin səhəri günü Ulu Öndərin mərdliyi və siyasi iradəsi sayəsində 20 Yanvar hadisələri öz hüquqi və siyasi qiymətini almışdır. Azərbaycan xalqının başına gətirilən qanlı faciəyə ilk siyasi-hüquqi qiyməti verən, təhlükələrdən çəkinməyərək Sovet hakimiyyətinin bu əməlinə etiraz edən Ümummilli lider Heydər Əliyev oldu. 1990-cı il yanvarın 21-də Sovet rejiminin qadağalarına rəğmən, həyatını təhlükə qarşısında qoyaraq Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələn Ulu Öndər Heydər Əliyev qanlı faciənin təşkilatçılarını dünya ictimaiyyəti qarşısında ittiham etdi, ifşaedici və cəsarətli bir bəyanat verdi. 20 Yanvar hadisələrinə ilk hüquqi qiymətin verilməsi Ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi iradəsinin nəticəsidir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi 20 Yanvar faciəsinə ilk siyasi qiymət verən 21 noyabr 1990-cı il tarixli qərar qəbul etdi.

20 Yanvar hadisələrinə siyasi qiymət ilk dəfə Ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən verildi. Ulu öndər Heydər Əliyev dövrün mürəkkəbliyinə və görüləsi işlərin çoxluğuna baxmayaraq, tariximizin şanlı və qanlı səhifəsi sayılan 20 Yanvar faciəsinin başvermə səbəbləri və günahkarların araşdırılması ilə də məşğul oldu. Məhz Ümummilli liderimizin təşəbbüsü və göstərişləri ilə 1994-cü ilin mart ayının 29-da parlament “1990-cı il yanvarın 20-də Bakıda törədilmiş faciəli hadisələr haqqında” Qərar qəbul etdi. Beləliklə də, 20 Yanvar faciəsi məhz Ulu öndər Heydər Əliyevin prinsipial və ardıcıl mübarizəsindən sonra öz siyasi-hüquqi qiymətini aldı.

Bəli, düz 33 il əvvəl baş vermiş bu qanlı faciə yaşından, peşəsindən, siyasi mövqeyindən asılı olmayaraq bütün Azərbaycan xalqını yumruq kimi birləşdirdi. Bu birlik heç bir siyasi, hüquqi, insani normaya sığmayan vandallıq aktına – qəfil müdaxilə ilə Azərbaycana soxulmuş sovet qoşunları tərəfindən törədilən hərbi-siyasi cinayətə etirazın, keçmiş sovetlər imperiyasına inamsızlıq və nifrət hissinin birliyi idi. İllər ötdü, Azərbaycan xalqı yenidən birləşdi, bir nöqtəyə vuran dəmir yumruğa çevrildi. Bu dəfəki birlik 44 günlük Vətən müharibəsində qazanılan parlaq Qələbə sevincinin, xalqın dövlətinə, ordusuna, müzəffər Ali Baş Komandanına sonsuz inam və rəğbətin birliyi idi!

Düz 33 ildir hər il yanvarın 20-də yüz minlərlə insan müqəddəs ziyarətgaha çevrilmiş Şəhidlər Xiyabanına gəlir, Azərbaycanın azadlığı, müstəqilliyi, ərazi bütövlüyü uğrunda canından keçmiş şəhidlərini ağrı və məhəbbətlə yad edir.