31 Mart-Azərbaycanlıların Soyqırım Günü

Qədim tarixə malik Azərbaycan xalqı dəfələrlə ağır sınaqlara məruz qalsa da, çətin sınaqlardan üzü ağ çıxaraq öz tarixi ənənələrimizə sadiq qalmışdır. Azərbaycan xalqı uzun illər boyu öz mənfur qonşularının çirkin əməllərinin qurbanı olmuşlar. Düşmən Azərbaycan xalqının dirçəlişini qəbul etməyərək, xalqımıza qarşı dəfələrlə soyqırım törətmiş və bir xalq kimi onları yer üzündən silməyə çalışmışdır.

XX əsrin əvvəllərində qırğınların mahiyyətində məhz dənizdən-dənizə “Böyük Ermənistan” dövləti yaratmaq amili dayanırdı. Rus havadarlarına arxalanan erməni daşnaklarının günahsız xalqımıza qarşı törətdiyi soyqırımların ən dəhşətlisi 1918-ci il mart soyqırımıdır. Bu soyqırımlar təkcə Bakıda deyil, Azərbaycanın bütün qəzalarını əhatə etmişdir. Azərbaycanda dövlətin, ordunun olmamasından istifadə edən və ruslar tərəfindən silahlanmış erməni daşnakları əliyalın günahsız insanlara rəhm etməyərək, bu qanlı cinayəti törətmişlər. Bu cinayətin törədilməsində əsas məqsəd gələcəkdə müstəqil dövlət yaratmaq istəyən Azərbaycan xalqına divan tutmaq və onların azadlıq ruhunu boğmaq idi.

Mart soyqırımına bəhanə Hacı Zeynalabdin Tağıyevin həlak olan oğlunu dəfn etmək üçün Lənkərandan Bakıya gələn müsəlman “Evelina” gəmisinin tərk-silah edilməsi və onların rəhbəri general Talışxanovun həbs edilməsi idi. Müsəlman əhalisi generalın buraxılması və silahların qaytarılmasını tələb etsə də, nəinki verilən vədlər yerinə yetirilmədi, hətta ermənilər bunu bəhanə edərək əvvəlcədən hazırlanmış plan əsasında türk-müsəlman əhaliyə qarşı hücuma başladılar. Bu cinayətin əsas təşkilatçısı Qafqazın Fövqəladə Komissarı milliyətcə erməni olan rus komunisti Stepan Şaumyan idi. Şaumyan başda olmaqla bolşevik qüvvələri, Erməni Milli Şurası və "Daşnaksütyun" rəhbərləri Azərbaycanın milli-demokratik qüvvələrinə qarşı qırğınlar törətdilər.

1918-ci ilin 30 mart-3 aprel tarixlərində Bakı şəhərində, eləcə də Şamaxı, Quba, Xaçmaz, Lənkəran, Salyan, Zəngəzur, İrəvanvan, Qarabağ, Naxçıvan və digər ərazilərdə daşnak-bolşevik silahlı dəstələri çoxlu sayda azərbaycalını qətlə yetirmiş və minlərlə insanı öz torpaqlarından qovmuşlar. Soyqırım martın 30-da Bakı Sovetinin rəhbərliyi ilə daşnak-bolşeviklərin hərbi qüvvələri tərəfindən Bakı şəhərində başlandı. Soyqırımın ilk üç günü ermənilərin xüsusi qəddarlığı ilə seçilmişdi. Təkcə üç gün 30 mart-1 aprel ərzində Bakıda “əksinqilabçı” adı ilə 12 min azərbaycanlı öldürülmüşdü. Azərbaycanlılar xüsusi qədarlıqla öldürülürdülər. Belə ki, gənc qadınlara, qızlara təcavüz edilir, sonra sinələrindən, başlarından divara mıxlanır, hamilə qadınların bətni doğranır, oğlan uşaqlarının burnu və qulaqları kəsilir, uşaqlar yanan evlərin içinə atılır, körpə uşaqları süngülərin ucuna keçirirdilər. Sənədlərdə göstərildiyi kimi, şəhərin təkcə bir yerində qulaqları, burunları kəsilmiş, qarınları yırtılmış 57 müsəlman qadının meyiti tapılmışdı. Bakı quberniyasında baş verən soyqırım sentyabrın 15-nə Bakının bolşevik-daşnaklardan azad elməsinə kimi davam etdi. Müsəlmanları öldürməklə kifayətlənməyən daşnaklar eyni zamanda onların mədəniyyət mərkəzinin yerləşdiyi “Ismailiyyə” binasını, müsəlman qəzetlərinin çap olunduğu “Kaspi” mətbəəsini, "Açıq söz" qəzeti redaksiyasını,“Dağıstan" və "İsgəndəriyyə" mehmanxanalarını və başqa əhəmiyyətli binaları yandırıb darmadağın etdilər.

Bakı quberniyasının Şamaxı qəzasında Stepan Lalayanın başçılığı ilə baş verən qırğınlar da xüsusi qəddarlıqla törədilmişdi. Lalayanın dəstəsi Cümə məscidinə sığınan qadın və uşaqları öldürüb, məscidi yandıraraq oradakı insanları da külə döndərdi. Şamaxı şəhərinin müsəlmanlar yaşayan hissəsinin hamısına od vurulmuş, şəhərin 13 məhəllə məscidi və məşhur Cümə məscidi yandırılmışdır. Ekspertlərin rəyinə əsasən Şamaxıda ermənilər tərəfindən 7 min nəfərin, o cümlədən 1653 qadın və 965 uşağın öldürüldüyü bildirilir. Bu faciənin tədqiqi məqsədilə 1918-ci il iyulun 15-də yaradılmış Fövqəladə İstintaq Komissiyası tərəfindən həmin dövrdə Şamaxı qəzasında 120 kənddən 86-sının ermən təcavüzünə məruz qaldığı təsdiqlənib.

1918-ci ilin yazında Bakıda və Şamaxıdakı qanlı soyqırımlardan sonra bolşevik-daşnak qüvvələri Quba qəzasında qətliamlar törətdilər. 1918-ci ildə ermənilərin bu ərazilərdə törətdiyi soyqırım cinayətlərinin ən bariz nümunəsi bugünki Quba məzarlığıdır. Bu məzarlığı ziyarət edərkən mən insanların necə insanlığa sığmayan üsullarla öldürüldüyünün şahidi oldum və eksponat kimi saxlanılan insanların qətlində istifadə olunan mismarlar, süngülər və zəncirlər məndə düşmənə qarşı böyük nifrət hissi oyatdı.

Bu soyqırıma ilk dəfə hüquqi-siyasi qiymət ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən verilmişdir. Azərbaycan xalqına qarşı törədilən heç bir cinayətə laqeyd qalmayan ulu öndərin 1998-ci il 26 mart fərmanı ilə martın 31-i “Azərbaycanlıların Soyqırım Günü” elan edilmişdir. Bu verilən qiymət kağız üzərində olan adı bir fərman deyil, ermənilərin başımıza gətirdiyi cinayətlərin bütün dünyaya bəyanıdır. Erməni-bolşevik silahlı dəstələrinin bir əsr əvvəl azərbaycanlılara qarşı törətdikləri bəşəri cinayətlər barədə həqiqətlərin ölkə və dünya ictimaiyyətinə daha dolğun çatdırılması məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev 18 yanvar 2018-ci ildə “1918-ci il azərbaycanlıların soyqırımının 100 illiyi haqqında” sərəncam imzalamışdır.

Erməni xalqına qarşı 1915 –ci ildə heç bir soyqırım törədilmədiyi halda, bunu bütün dünyaya soyqırım kimi təqdim edən ermənilər xalqımıza qarşı qəsdən törətdikləri bu qırğınları soyqırım kimi qəbul etmək istəmirlər. Ermənilər başa düşməli idilər ki, tarix böyu etdikləri heç bir cinayət cəzasız qalmayacaqdır. Bu cinayətlərdən təngə gəlmiş xalqımız düşmənə layiqli cavabı məhz 2020-ci il döyüş meydanında verdi. 44 günlük Vətən müharibəsində Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan ordusu düşmən ordusu üzərində parlaq qələbə qazanaraq, ermənilərin tarix boyu xaqlımıza qarşı törətdikləri qanlı cinayətlərin intiqamını aldı.

Azərbaycan xalqı fəxarət hissi ilə dünyaya bəyan edir ki, hər şeyə rəğmən dövlətimiz bu gün güclü ordusu olan və dünya dövlətləri içində böyük nüfuza malik müstəqil bir dövlətdir.