3 oktyabr 1993-cü il seçkiləri Azərbaycan tarixində sadəcə bir prezident seçkisi deyildi

Günel Məmmədova

YAP Suraxanı rayon təşkilatının üzvü

Xarici Dillər Təmayüllü gimnaziyanin müəllimi

1990-cı illərin əvvəlləri Azərbaycan üçün həm siyasi, həm də hərbi baxımdan son dərəcə gərgin və taleyüklü dövr idi. 3 oktyabr 1993-cü il tarixi isə ölkənin müasir siyasi tarixində dönüş nöqtələrindən biri kimi qiymətləndirilir. 1991-ci ilin sonlarında Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etsə də, dövlətin qurulması prosesi daxili siyasi qarşıdurmalar, iqtisadi böhran və Qarabağ müharibəsi ilə müşayiət olunurdu. 1992–1993-cü illərdə hakimiyyət tez-tez dəyişir, ölkədə siyasi sabitlik tam bərqərar ola bilmirdi.

3 oktyabr 1993-cü ildə Azərbaycanda növbədənkənar prezident seçkiləri keçirildi. Bu seçkilər müstəqil Azərbaycanın tarixində ilk ümumxalq səsverməsi ilə baş tutan legitim siyasi proseslərdən biri idi. 3 oktyabr 1993-cü il seçkiləri Azərbaycan üçün tarixi mərhələ oldu. Bu gün həmin gün müasir dövlətçiliyin əsas sütunlarının qoyulduğu tarix kimi xatırlanır. Azərbaycan siyasi tarixində 3 oktyabr, Heydər Əliyevin xalqın iradəsi ilə hakimiyyətə gəlişi və dövlətin parçalanmaq təhlükəsindən xilas olması günü kimi dəyərləndirilir.

Heydər Əliyevin seçkilərdə 98%-dən çox səs qazanması həm daxili siyasi reallıqların, həm də xalqın sabitlik və güclü liderə ehtiyacının nəticəsi idi. Bu göstərici müasir demokratik ölçülərlə qeyri-adi görünə bilər, lakin 1993-cü ilin mürəkkəb şəraitində xalqın əksəriyyəti parçalanmadan xilas yolu kimi məhz Əliyevin namizədliyini görürdü.

Heydər Əliyev 1994-cü ilin mayında Ermənistanla atəşkəs razılaşmasını imzalayaraq cəbhədə nisbi sabitlik yaratdı. Bu, müstəqil dövlətçiliyin qorunmasına imkan verdi. 1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması Azərbaycanı beynəlxalq enerji siyasətində mühüm oyunçuya çevirdi. 1995-ci ildə yeni Konstitusiyanın qəbulu və parlament seçkiləri Azərbaycan dövlətçiliyinin hüquqi əsaslarını formalaşdırdı.

3 oktyabr 1993-cü il seçkiləri Azərbaycan tarixində sadəcə bir prezident seçkisi deyildi. Bu hadisə ölkənin siyasi sabitliyinin təmin olunmasında, dövlətin parçalanma təhlükəsindən xilas edilməsində və yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoymasında həlledici rol oynadı. Bu gün tarixçilər həmin günü “Azərbaycan dövlətçiliyinin xilası”, siyasi analitiklər isə “dövlətçiliyin möhkəmlənməsi üçün başlanğıc” kimi dəyərləndirirlər.