Mədəniyyət, humanitar və təhsil sahələrindəki əməkdaşlıq Azərbaycan-Vyetnam münasibətlərinin ayrılmaz bir hissəsidir

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2025-ci il mayın 6-da Vyetnamın nüfuzlu “Vietnam News Agency” agentliyinə verdiyi müsahibə, iki ölkə arasında dərin köklərə malik dostluq və əməkdaşlıq münasibətlərinin parlaq təzahürüdür. Yarım əsrdən artıq bir tarixi əhatə edən bu münasibətlər, görkəmli şəxsiyyətlərin uzaqgörən siyasəti və qarşılıqlı hörmət əsasında inkişaf edərək bu gün strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəlmişdir.

Azərbaycan və Vyetnam arasındakı ilk dostluq toxumları hələ sovet dövründə səpələnmişdir. 1959-cu ildə Vyetnam Demokratik Respublikasının Prezidenti Ho Şi Minin Azərbaycan SSR-ə tarixi səfəri bu əlaqələrin başlanğıcı olmuşdur. Bu səfər, iki xalq arasında qarşılıqlı anlaşma və simpatiyanın yaranmasına mühüm təsir göstərmişdir. Daha sonra, Azərbaycanın Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin 1983-cü ildə SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini kimi Vyetnama səfəri, bu münasibətlərin daha da möhkəmlənməsinə zəmin yaratmışdır. Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, bu əlamətdar səfərlər ölkələr arasında əməkdaşlığın inkişafının möhkəm təməlinə çevrilmişdir.

Azərbaycanın müstəqillik əldə etməsindən sonra iki ölkə arasında münasibətlər keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoymuşdur. Dövlət başçılarının qarşılıqlı rəsmi səfərləri bu prosesdə mühüm rol oynamışdır. Prezident İlham Əliyevin 2014-cü ildə Vyetnama dövlət səfəri və Vyetnam Sosialist Respublikasının Prezidenti Çıonq Tan Şanqın 2015-ci ildə Azərbaycana rəsmi səfəri, ikitərəfli münasibətlərdə yeni bir səhifə açmış və onların gələcək inkişafına güclü təkan vermişdir. Çıonq Tan Şanqın Bakıya səfəri çərçivəsində keçirilən Birinci Azərbaycan-Vyetnam biznes forumu, müxtəlif sahələrin işgüzar dairələrini bir araya gətirərək əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün yeni imkanlar yaratmışdır.

Müxtəlif sahələrdə əməkdaşlığın inkişafı və qarşılıqlı fəaliyyətin yeni istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi məqsədilə yaradılan İqtisadi, Ticarət, Elmi və Texniki Əməkdaşlıq üzrə Azərbaycan-Vyetnam Hökumətlərarası Komissiyası, iki ölkə arasında davamlı dialoqun təmin edilməsində mühüm rol oynayır. Eyni zamanda, xarici işlər nazirliklərinin xətti ilə aparılan siyasi məsləhətləşmələr və hər iki ölkənin parlamentlərində fəaliyyət göstərən parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupları, siyasi müstəvidə əməkdaşlığın dərinləşməsinə töhfə verir. Azərbaycan və Vyetnamın ən böyük beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən Qoşulmama Hərəkatı və BMT çərçivəsindəki səmərəli əməkdaşlığı da diqqətəlayiqdir.

Azərbaycan, Vyetnamla iqtisadi və ticari əlaqələrin inkişafına böyük önəm verir. 2024-cü ildə iki ölkə arasında əmtəə dövriyyəsinin 223,93 milyon ABŞ dolları təşkil etməsi, mövcud potensialın hələ tam olaraq reallaşdırılmadığını göstərir. Prezident İlham Əliyev bu göstəricinin gələcəkdə də artırılması üçün böyük imkanların olduğunu vurğulamışdır. İki ölkə arasında iqtisadi əlaqələrin şaxələndirilməsi, qarşılıqlı sərmayələrin təşviqi və birgə layihələrin həyata keçirilməsi, bu potensialın reallaşdırılmasında mühüm rol oynaya bilər. Neft sahəsi, Azərbaycan və Vyetnam arasındakı əməkdaşlığın mühüm bir istiqamətidir. 2019-cu ildə Vyetnamın “Binh Son Refinery and Petrochemical Company” ilə SOCAR arasında imzalanan müqavilə, bu sahədəki əlaqələrin konkret nəticəsidir. Prezident İlham Əliyev, Azərbaycan mütəxəssislərinin Vyetnamın neft sənayesinin yaradılmasında və inkişafında əsas rol oynadığını xüsusi qeyd etmişdir. 1981-ci ildə yaradılan “Veso Petrol” müştərək müəssisəsinin ilk baş direktoru məhz azərbaycanlı Cəlal Məmmədov olmuşdur. Bu tarixi fakt, iki ölkə arasında enerji sahəsindəki əməkdaşlığın dərin köklərə malik olduğunu bir daha təsdiqləyir.

Mədəniyyət, humanitar və təhsil sahələrindəki əməkdaşlıq da Azərbaycan-Vyetnam münasibətlərinin ayrılmaz bir hissəsidir. Bu əlaqələrin kökləri sovet dövrünə getsə də, son illərdə daha da inkişaf etmişdir. 1955-ci ildə Azərbaycan bəstəkarı Qara Qarayevin Vyetnam müharibəsi haqqında ilk sovet-Vyetnam sənədli filmi üçün bəstələdiyi “Vyetnam süitası”nın 2023-cü ildə Hanoyda premyerası, iki ölkənin mədəni irsinə olan hörmətin təzahürüdür. 1959-1962-ci illərdə azərbaycanlı rejissor Əjdər İbrahimovun Vyetnamda kino məktəbinin yaradılmasında fəal iştirakı və orada ustad dərsləri keçməsi, həmçinin üç film çəkməsi, Azərbaycanın Vyetnamın mədəni inkişafına verdiyi töhfənin bariz nümunəsidir. Onun bu xidmətlərinə görə Vyetnam Sosialist Respublikasının ali “Əmək” ordeni ilə təltif edilməsi, bu ölkədə Azərbaycan mədəniyyətinə verilən yüksək qiymətin göstəricisidir.

Sovet dövründə təxminən 5 minə yaxın vyetnamlı tələbənin Azərbaycanda təhsil alması, iki ölkə arasında insan kapitalının inkişafına mühüm töhfə vermişdir. Bu məzunların bir çoxu hazırda Vyetnamın dövlət orqanlarında məsul vəzifələr tutmaqdadır. Prezident İlham Əliyevin 2014-cü ildə Hanoya səfəri zamanı Azərbaycan ali məktəblərinin vyetnamlı məzunları ilə görüşü, bu tarixi bağların nə qədər güclü olduğunu bir daha nümayiş etdirmişdir. 2015-ci ildə Hanoyda təsis edilən Vyetnam-Azərbaycan Dostluq Assosiasiyası da bu əlaqələrin davamlılığını təmin edən mühüm bir platformadır. Mədəni əlaqələrin inkişafı müxtəlif təşəbbüslər və layihələr vasitəsilə davam etməkdədir.

2024-cü ildə Bakıda nümayiş olunan “Əfsanə yaradanlar” filmi və Vyetnam Lideri Ho Şi Minin Azərbaycana səfərinin 65 illiyi münasibətilə keçirilən Vyetnam Günləri, iki ölkənin mədəni mübadiləsinə canlılıq gətirmişdir. Heydər Əliyev Fondu da Vyetnamda bir sıra mühüm layihələr həyata keçirərək iki ölkə arasındakı humanitar əlaqələrin inkişafına böyük töhfə verir. Fondun 2018-ci ildə Ha Giang əyalətində ibtidai məktəbin tikintisi, Azərbaycanın Vyetnam xalqına olan dəstəyinin konkret nümunəsidir. Bu ilin aprel ayında Fondun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın Vyetnama səfəri çərçivəsində keçirilən görüşlər və Hanoy Ticarət və Turizm Kollecinə maliyyə dəstəyi ilə bağlı sertifikatın təqdim edilməsi, humanitar sahədə əməkdaşlığın davamlı olduğunu göstərir.

Vyetnam lideri cənab Lamın qarşıdakı səfəri, Azərbaycan-Vyetnam əməkdaşlığında yeni bir mərhələnin başlanğıcı ola bilər. Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, bu səfər daha fəal əməkdaşlığa mühüm təkan verəcək, dostluq və qarşılıqlı hörmət ruhunda inkişaf edən münasibətlər üçün yeni üfüqlər açacaqdır. Cənab Lamın Vyetnam Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Baş katibi qismində ilk səfəri olması, bu hadisənin siyasi əhəmiyyətini daha da artırır. Səfər proqramına daxil olan geniş spektrli məsələlər, tərəflərə ikitərəfli gündəliyin əsas aspektləri üzrə hərtərəfli fikir mübadiləsi aparmağa, yanaşmaları razılaşdırmağa və gələcəkdə qarşılıqlı fəaliyyətin perspektiv istiqamətlərini müəyyənləşdirməyə imkan verəcəkdir. Siyasi dialoq, iqtisadi-ticari əlaqələr, humanitar və mədəni mübadilə, həmçinin partiyalararası dialoqun inkişafı səfərin əsas diqqət mərkəzində olacaqdır. Prezident İlham Əliyev, Azərbaycan və Vyetnamın ən müxtəlif sahələrdə əməkdaşlıq potensialını bundan sonra da inkişaf etdirmək üçün bütün imkanlara malik olduğunu vurğulamışdır. İqtisadi-ticari münasibətlərdə yeni əməkdaşlıq imkanlarının mövcudluğu, iqtisadi artımı stimullaşdırmaqla yanaşı, qarşılıqlı faydalı tərəfdaşlıq üçün dayanıqlı zəmin yaradacaq və iqtisadiyyatların gələcəkdə də şaxələndirilməsinə kömək edəcəkdir.

Turizm, iki ölkə arasında əlaqələrin möhkəmləndirilməsinin əsas perspektivli istiqamətlərindən biridir. Bakı ilə Vyetnam şəhərləri arasında birbaşa hava əlaqəsinin yaradılması, turizm proqramlarının inkişafı ilə paralel surətdə iki ölkə vətəndaşlarının bir-birinin mədəniyyətinə və tarixinə olan marağının artmasına xidmət edəcəkdir. Müştərək mədəniyyət layihələrinin intensivləşdirilməsi, səhiyyə və ekologiya sahələrində humanitar missiyalarla bağlı proqramların və birgə təşəbbüslərin inkişafı da qarşılıqlı maraq doğuran istiqamətlərdir. Azərbaycan, Vyetnamdan gələn tələbələri həmişə olduğu kimi məmnuniyyətlə qarşılayacaqdır. Qoşulmama Hərəkatına üzv ölkələrin vətəndaşları üçün Azərbaycanın təklif etdiyi qrantlar və təqaüdlər çərçivəsində təhsil proqramlarından istifadə imkanı, akademik mübadiləni, elmi tədqiqatları və şəxsi təmasları möhkəmləndirəcəkdir. Mübadilə proqramlarının reallaşdırılması, həmçinin elmi-texniki sahədə əməkdaşlıq da ikitərəfli münasibətlərin inkişafı üçün mühüm perspektivlər vəd edir.

Prezident İlham Əliyevin “Vietnam News Agency” agentliyinə verdiyi müsahibə, Azərbaycan və Vyetnam arasındakı çoxşaxəli və dinamik əməkdaşlığın əyani sübutudur. Tarixi bağlar, qarşılıqlı hörmət və faydalı əməkdaşlıq prinsipləri üzərində qurulmuş bu münasibətlər, gələcəkdə də inkişaf edərək iki xalqın rifahına töhfə verəcəkdir. Vyetnam liderinin qarşıdakı səfəri isə bu əməkdaşlığın daha da dərinləşməsi və yeni strateji hədəflərə doğru irəliləməsi üçün mühüm bir addım olacaqdır.