Azərbaycan Ordusu 4 oktyabr 2020-ci ildə Cəbrayıl şəhərini işğaldan azad etdi
Yeganə Məlikova
YAP Suraxanı rayon təşkilatının üzvü
Suraxanı rayonu, 279 saylı körpələr evi və uşaq bağçasının müdiri
Cəbrayılın işğal olunması 1993-cü ilin 23 avqustunda baş verib. Cəbrayıl işğaldan əvvəl 62 kənddən ibarət idi, hamısı düşmən nəzarətinə keçdi. Təxminən 61 min nəfər əhali doğma yurdunu tərk edərək məcburi köçkün vəziyyətinə düşdü. İşğal zamanı çoxlu sayda mülki evlər, məktəblər, mədəniyyət obyektləri, məscidlər və tarixi abidələr dağıdıldı. Ermənistan işğaldan sonra Cəbrayılın kəndlərini talan edib, yaşayış məntəqələrini xarabalığa çevirdi. Cəbrayıl rayonu 27 ildən çox müddət Ermənistanın işğalı altında qaldı.
2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsində, Azərbaycan Ordusu 4 oktyabr 2020-ci ildə Cəbrayıl şəhərini və əksər kəndləri işğaldan azad etdi. Cəbrayıldan olan məcburi köçkünlər Azərbaycanın müxtəlif bölgələrinə – əsasən Bakı, Sumqayıt, Biləsuvar, Sabirabad, Saatlı, Beyləqan, İmişli, Füzuli və digər rayonlara köçürülmüşdülər. Xüsusilə Biləsuvar rayonunda böyük məcburi köçkün qəsəbələri salınmış, Cəbrayıldan olan əhalinin əksəriyyəti orada məskunlaşdırılmışdır. İlk illərdə köçkünlər çadırlarda, məktəblərdə və yarımçıq binalarda yaşayıb. Daha sonralar dövlət proqramları çərçivəsində onlara yeni qəsəbələr tikildi.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 26 noyabr 2020-ci il tarixli sərəncamı ilə “Cəbrayılın azad olunmasına görə” medalı təsis olunub. Medalın verilmə qaydası və təsviri Nazirlər Kabineti tərəfindən hazırlanıb. Bu medal 44 günlük müharibə zamanı göstərilən şücaətin rəmzlərindən biridir. 2020-ci il oktyabrın 18-də Azərbaycan Ordusu Cəbrayıl rayonu istiqamətində sürətli hücum əməliyyatları həyata keçirərək Xudafərin körpüsünə çatdı. Bu hadisə təkcə hərbi yox, həm də tarixi və simvolik əhəmiyyət daşıyırdı, çünki Xudafərin körpüsü Azərbaycan tarixinin, mədəniyyətinin və dövlətçiliyinin rəmzlərindən biridir.
Azərbaycanın tarixi torpaqlarından olan Cocuq Mərcanlı kəndi illərlə həsrət və nisgil içində qaldı. 1993-cü ildə Cəbrayıl rayonu işğal olunanda kənd də düşmən tapdağına keçdi. Lakin 1994-cü ilin yanvarında qəhrəman Azərbaycan əsgəri Horadiz əməliyyatı ilə kəndi azad etdi. Azadlıq qazanılsa da, həyat geri qayıtmadı. Çünki kəndin yaxınlığında yerləşən Lələtəpə yüksəkliyi düşmən mövqeyində idi. Bu yüksəklikdən hər bir ev, hər bir küçə, hətta insan nəfəsi belə erməni silahlılarının nişangahında idi. Odur ki, kənddə yaşamaq təhlükəli idi və Cocuq Mərcanlı səssiz, tənha bir məkana çevrildi.
İllər keçdi. Torpaq susdu, amma xalq susmadı. Hər kəsin qəlbində bir ümid vardı: “Bir gün Lələtəpə də azad olunacaq, Cocuq Mərcanlıya həyat qayıdacaq.” O gün 2016-cı ilin Aprel döyüşlərində gəldi. Azərbaycan Ordusu düşmən üzərinə ildırım sürətilə yeridi və Lələtəpə yüksəkliyini azad etdi. Bu, təkcə hərbi qələbə deyildi, həm də Cocuq Mərcanlının taleyini dəyişən dönüş nöqtəsi idi. 2017-ci ildə kənd yenidən quruldu – evlər, məktəb, məscid, yollar.
Cocuq Mərcanlı “ölmüş kənddən dirilən kəndə” çevrildi. İlk köçkün ailələri bura qayıdanda bütün Azərbaycan xalqı onların sevincini öz sevincinə çevirdi. Bu gün Cocuq Mərcanlı sadəcə bir kənd deyil – o, qayıdışın başlanğıcı, ümidin simvolu və zəfərin nişanəsidir. Lələtəpənin azadlığı Cocuq Mərcanlını diriltdi, Cocuq Mərcanlı isə bütün Qarabağa dönüş yolunun ilk addımı oldu.
