Üçtərəfli Bəyanat Azərbaycanın tarixi qələbəsinin təsdiqi
10 noyabr 2020-ci il tarixində Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan arasında imzalanan Üçtərəfli Bəyanat, Azərbaycan üçün tarixi və strateji əhəmiyyət kəsb edən bir sənəd oldu. Bu bəyanat 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra münaqişənin həllinə, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin olunmasına və bölgədə yeni siyasi, iqtisadi reallıqların formalaşmasına zəmin yaratdı.
Üçtərəfli Bəyanat, Azərbaycanın siyasi və təhlükəsizlik maraqlarına cavab verərək, işğal altındakı Azərbaycan torpaqlarının azad olunmasını və Ermənistanın təslim şərtlərini qəbul etməsini təmin etdi. Bu bəyanata uyğun olaraq Ağdam, Kəlbəcər, Laçın və digər işğal altında olan rayonlar Azərbaycana qaytarıldı. Zəngilan və Qubadlı bölgələrində isə tam nəzarət əldə olundu. Eyni zamanda, erməni əhalisi üçün Laçın dəhlizinin açıq qalması və Zəngəzur dəhlizinin açılması bölgədə yeni iqtisadi inkişaf imkanları və nəqliyyat əlaqələri üçün şərait yaratdı.
Bəyanatın ən vacib nəticələrindən biri Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası və ölkənin suverenliyinin tanınması oldu. İşğaldan azad edilən ərazilərin bərpası və erməni silahlı qüvvələrinin çıxarılması, Azərbaycanın beynəlxalq mövqeyinin möhkəmlənməsinə və suverenliyinin təsdiqlənməsinə səbəb oldu.
Üçtərəfli Bəyanatın imzalanması ilə Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş ərazilərində bərpa işləri başlandı. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında həyata keçirilən “Böyük Qayıdış” proqramı çərçivəsində işğaldan azad edilən şəhər və kəndlər yenidən qurulur. Bu proqramın əsas məqsədi, münaqişə nəticəsində öz yurd-yuvasından didərgin düşmüş azərbaycanlıların doğma torpaqlarına qayıdışını təmin etməkdir. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin olunması istiqamətində 2023-cü ilin aprelində Laçın sərhəd-buraxılış məntəqəsinin yaradılması vacib addım oldu.
Üçtərəfli Bəyanatdan sonra Azərbaycan ilə Türkiyə arasında dostluq və qardaşlıq əlaqələri daha da möhkəmləndi. 2021-ci ilin iyununda imzalanmış Şuşa Bəyannaməsi iki ölkə arasında strateji tərəfdaşlığı təsdiq edərək hərbi, iqtisadi və mədəni sahələrdə əməkdaşlığı daha da genişləndirdi. Bu mənada Türkiyə Azərbaycanın müttəfiqi kimi regionda təhlükəsizliyin təminatçılarından biridir və belə bir əməkdaşlıq Azərbaycanın hərbi gücünü və təhlükəsizliyini daha da gücləndirir.
Azərbaycan hökuməti işğaldan azad edilən ərazilərdə infrastruktur və sosial layihələrin həyata keçirilməsinə böyük diqqət yetirir. “Böyük Qayıdış” proqramı çərçivəsində yeni yollar, elektrik stansiyaları, məktəblər və xəstəxanalar tikilir. Bu proqramın məqsədi, əhalinin geri qayıdışını təmin etmək üçün həmin ərazilərdə həyat şəraitini yaxşılaşdırmaqdır. Azərbaycan hökuməti bu bölgələrə xarici və daxili sərmayədarların cəlb olunmasını da planlaşdırır.
Üç onillik davam edən münaqişə regiona ziddiyyətli nəticələr gətirdi. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası və Ermənistanla sərhədlərin tanınması regionda yeni iqtisadi layihələr üçün imkanlar açır. Qonşu ölkələr arasında iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin qurulması həm Azərbaycan, həm də Ermənistan üçün yeni iqtisadi imkanlar yaradır. Azərbaycanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən enerji və nəqliyyat layihələri ölkənin Avropa ilə Asiyanı birləşdirən strateji əlaqə nöqtəsinə çevrilməsi üçün önəmli addımlardır.
10 noyabr 2020-ci il tarixində imzalanan Üçtərəfli Bəyanat Azərbaycanın tarixi qələbəsinin təsdiqi və ərazi bütövlüyünün təmin olunması baxımından əhəmiyyətlidir. Bu bəyanat nəticəsində Azərbaycanın ərazi bütövlüyü təmin edilmiş, işğaldan azad edilən ərazilərdə bərpa işlərinə başlanmış və regionda sülh və sabitliyin bərqərar olması üçün şərait yaradılmışdır. Azərbaycanın Türkiyə ilə strateji əməkdaşlığı, "Böyük Qayıdış" proqramı çərçivəsində yenidənqurma işləri və beynəlxalq səviyyədə möhkəmlənməsi, ölkənin daha sabit və firavan bir gələcəyə doğru irəliləməsinə imkan yaradır.
Bu bəyanat yalnız Azərbaycan üçün deyil, eyni zamanda Cənubi Qafqazın bütövlükdə inkişafı və sabitliyi üçün də müsbət təsirlər yaradır. Azərbaycanın beynəlxalq hüquq çərçivəsində qazandığı bu qələbə regionda davamlı sülhün əsasını qoyur və gələcəkdə tərəflər arasında davamlı dialoq və əməkdaşlığın təmin olunması üçün yeni imkanlar açır.
