Azərbaycan-İran Strateji Münasibətlərinin Yeni Mərhələsi
Günel Fətəliyeva
YAP Suraxanı rayon təşkilatının ƏPT-nin sədri
Suraxanı rayonu, 232 nömrəli tam orta məktəbin direktoru
İran Prezidenti Məsud Pezeşkianın Azərbaycana rəsmi səfəri zamanı dövlət başçıları səviyyəsində aparılan danışıqlar və fikir mübadiləsi, münasibətlərin strateji xarakter daşıdığının bir daha təsdiqi oldu. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin bəyanatında "Azərbaycan-İran strateji münasibətlərini bir daha təsdiqlədik" ifadəsi bu kontekstdə xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu təsdiq sadəcə diplomatik bir jest deyil, həm də iki ölkənin regional və qlobal məsələlərdə əməkdaşlığa, qarşılıqlı maraqların nəzərə alınmasına və uzunmüddətli perspektivdə sabit və proqnozlaşdırıla bilən münasibətlərin qurulmasına verdiyi önəmin göstəricisidir.
Danışıqların səmimi şəraitdə keçməsi və tərəflərin bütün məsələlərə öz fikirlərini açıq şəkildə bildirməsi, münasibətlərdə etimad mühitinin möhkəmləndirilməsi baxımından vacib amildir. Prezidentlərin qeyd etdiyi kimi, əsas məsələ hər iki tərəfin Azərbaycan-İran əlaqələrinin inkişafına çalışmasıdır və bu səfər həmin iradənin mövcudluğunu əyani şəkildə ortaya qoydu. Strateji tərəfdaşlığın bu səviyyədə təsdiqi, gələcək əməkdaşlıq üçün möhkəm siyasi zəmin yaradır və ikitərəfli gündəlikdəki məsələlərin həllinə müsbət təsir göstərmək potensialına malikdir. İran Prezidentinin böyük bir heyətlə səfərə gəlməsi də münasibətlərin əhəmiyyətinə verilən dəyərin və əməkdaşlığın müxtəlif sahələrini əhatə etmək istəyinin göstəricisidir.
Səfər zamanı əldə olunan razılaşmalar və verilən bəyanatlar, Azərbaycan və İranın təkcə müəyyən sahələrdə deyil, bütün mümkün istiqamətlərdə əməkdaşlığı dərinləşdirmək niyyətində olduğunu göstərir. Prezident İlham Əliyevin "bütün istiqamətlərdə əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi" barədəki fikri, əlaqələrin hərtərəfli xarakter alacağına işarə edir. Bu, siyasi dialoqun intensivləşdirilməsindən tutmuş, iqtisadi, ticari, nəqliyyat, enerji, mədəniyyət, humanitar və təhlükəsizlik sahələrinə qədər geniş bir spektri əhatə edir.
Xüsusilə nəqliyyat və kommunikasiya sahəsində əməkdaşlıq hər iki ölkə üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Beynəlxalq Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizinin inkişafı, yeni kommunikasiya xətlərinin açılması və mövcud infrastrukturun modernləşdirilməsi həm ikitərəfli ticarətin artmasına, həm də regionun tranzit potensialının güclənməsinə xidmət edə bilər. Energetika sahəsində əməkdaşlıq, o cümlədən elektrik enerjisi mübadiləsi və potensial yeni layihələr də müzakirə mövzusu olmuşdur.
İqtisadi əlaqələrin şaxələndirilməsi və ticarət dövriyyəsinin artırılması da prioritet istiqamətlərdəndir. Sərhəd bölgələrində əməkdaşlığın gücləndirilməsi, birgə investisiya layihələrinin həyata keçirilməsi və işgüzar dairələr arasında əlaqələrin təşviqi bu məqsədə çatmağa kömək edə bilər.
Mədəni və humanitar sahədə əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi isə xalqlar arasında mövcud olan tarixi bağlılığı daha da möhkəmləndirəcəkdir. Bütün bu istiqamətlərdə əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi niyyəti, tərəflərin münasibətlərə kompleks yanaşdığını və qarşılıqlı fayda əsasında uzunmüddətli tərəfdaşlıq qurmaq əzmində olduğunu göstərir.
Hər bir yüksək səviyyəli səfərin ən mühüm nəticələrindən biri imzalanan sənədlərdir. İran Prezidentinin səfəri çərçivəsində imzalanan "bir çox önəmli sənəd", o cümlədən prezidentlər səviyyəsində imzalanmış sənəd, Azərbaycan-İran münasibətlərinin müqavilə-hüquq bazasının daha da möhkəmləndirilməsi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu sənədlər, tərəflərin bəyan etdiyi "xoş niyyətin" konkret təzahürüdür və əldə olunmuş razılaşmaların həyata keçirilməsi üçün hüquqi mexanizmlər yaradır.
İmzalanan sənədlərin məzmunu hələlik tam açıqlanmasa da, onların əməkdaşlığın müxtəlif sahələrini əhatə etdiyi ehtimal olunur. Bu sənədlər, çox güman ki, ticari-iqtisadi əlaqələrin stimullaşdırılması, nəqliyyat dəhlizlərinin səmərəli istifadəsi, enerji sahəsində əməkdaşlıq, sərhəd məsələləri, mədəni mübadilə və digər spesifik sahələrdə konkret addımların atılmasını nəzərdə tutur.
Bu sənədlərin potensial təsirləri çoxşaxəlidir. İlk növbədə, onlar əməkdaşlıq üçün daha aydın bir yol xəritəsi təqdim edir və müvafiq dövlət qurumlarının qarşılıqlı fəaliyyətini asanlaşdırır. İkincisi, bu sənədlər işgüzar dairələr və investorlar üçün müsbət siqnal rolunu oynayaraq, iqtisadi aktivliyin artmasına təkan verə bilər.
Üçüncüsü, razılaşmaların uğurla həyata keçirilməsi, tərəflər arasında etimadın daha da artmasına və gələcəkdə daha iddialı layihələrin icrasına zəmin yaradacaqdır. Bir sözlə, imzalanan sənədlər Azərbaycan-İran münasibətlərini bəyanatlar səviyyəsindən praktiki əməkdaşlıq müstəvisinə keçirən mühüm vasitələrdir.
İran İslam Respublikası Prezidentinin Azərbaycana rəsmi səfəri, iki qonşu və dost ölkə arasında münasibətlərdə yeni bir səhifə açıldığını göstərən mühüm hadisə oldu. Səfər zamanı strateji tərəfdaşlığın prezidentlər səviyyəsində bir daha təsdiqlənməsi, bütün istiqamətlərdə əməkdaşlığı inkişaf etdirmək niyyətinin bəyan edilməsi və konkret sahələr üzrə mühüm sənədlərin imzalanması, münasibətlərin gələcəyinə nikbin baxmaq üçün ciddi əsaslar yaradır.
Əsrlərə söykənən tarixi dostluq və qardaşlıq bağları üzərində qurulan Azərbaycan-İran əlaqələri, qarşılıqlı hörmət, etimad və xoş niyyət əsasında inkişaf etdirildiyi təqdirdə, nəinki iki ölkənin maraqlarına xidmət edəcək, həm də Cənubi Qafqaz regionunda sülhün, sabitliyin və rifahın təmin olunmasına mühüm töhfələr verəcəkdir. Bu səfər, həmin yolda atılmış qətiyyətli bir addım kimi qiymətləndirilməlidir.
