Genişlənən Əməkdaşlıq Üfüqləri: Bakı və Pekin Arasında İmzalanan Yeni Sənədlərin Təhlili

Azərbaycan və Çin Xalq Respublikası arasında münasibətlər son illərdə dinamik inkişaf yolu keçmişdir. Prezident İlham Əliyevin 2025-ci ilin aprel ayında Çinə səfəri və bu səfər çərçivəsində imzalanan sənədlər, xüsusilə də "Hərtərəfli Strateji Tərəfdaşlıq Əlaqələrinin Qurulması Haqqında Birgə Bəyanat", bu əlaqələrin keyfiyyətcə yeni, daha yüksək mərhələyə qədəm qoyduğunu sübut edir. Cəmi bir ildən az əvvəl, ötən ilin iyulunda imzalanan "Strateji Tərəfdaşlıq Haqqında Bəyannamə"nin ardınca bu yeni bəyanatın imzalanması onu göstərir ki, hər iki tərəf əməkdaşlığın dərinləşdirilməsində və əhatə dairəsinin genişləndirilməsində son dərəcə maraqlıdır. Prezident İlham Əliyevin Çinin CGTN telekanalına verdiyi müsahibədə də vurğuladığı kimi, bu, münasibətlərin davamlı olaraq yüksələn xətlə inkişaf etdiyinin bariz nümunəsidir. Səfər zamanı imzalanmış çoxsaylı sahəvi sənədlər isə bu strateji tərəfdaşlığın konkret istiqamətlərini və gələcək perspektivlərini müəyyənləşdirir. Bu sənədlərin təhlili Bakı və Pekin arasında genişlənən əməkdaşlıq üfüqlərini daha aydın görməyə imkan verir.

İmzalanan sənədlər arasında iqtisadi və sənaye əməkdaşlığına dair anlaşma memorandumları xüsusi yer tutur. "Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat Nazirliyi ilə Çin Xalq Respublikasının Sənaye və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi arasında sənaye sahəsində əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu" iki ölkə arasında sənaye potensialının birləşdirilməsi, təcrübə mübadiləsi və birgə layihələrin həyata keçirilməsi üçün yeni imkanlar açır. Bu, xüsusilə Azərbaycanın qeyri-neft sektorunun inkişafı və sənayenin şaxələndirilməsi strategiyası kontekstində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Çinin qabaqcıl sənaye təcrübəsi və texnologiyaları Azərbaycan iqtisadiyyatına yeni nəfəs verə bilər.

Eyni zamanda, "Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat Nazirliyi ilə Çin Xalq Respublikasının Kommersiya Nazirliyi arasında maneəsiz ticarət üzrə ikitərəfli əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinə dair Anlaşma Memorandumu" ticarət dövriyyəsinin artırılmasına və mövcud maneələrin aradan qaldırılmasına yönəlib. Bu sənəd, malların və xidmətlərin sərbəst hərəkətini təşviq etməklə, hər iki ölkənin biznes dairələri üçün daha əlverişli şərait yaradacaq. Azərbaycan məhsullarının böyük Çin bazarına çıxış imkanlarının genişlənməsi, eyni zamanda Çin investisiyalarının Azərbaycana cəlb edilməsi üçün əlavə stimullar yaradacaq. Bu memorandumlar, ümumilikdə, qarşılıqlı ticarətin həcmini artırmaq, investisiya axınını sürətləndirmək və müasir texnologiyaların transferini dəstəkləmək məqsədi daşıyır ki, bu da hər iki ölkənin iqtisadi inkişafına müsbət təsir göstərəcəkdir.

Müasir dünyanın çağırışlarına cavab olaraq, Azərbaycan və Çin yaşıl inkişaf və rəqəmsal iqtisadiyyat sahələrində də əməkdaşlığı dərinləşdirmək əzmindədirlər. "Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat Nazirliyi ilə Çin Xalq Respublikasının Milli İnkişaf və İslahat Komissiyası arasında yaşıl və aşağı karbonlu inkişaf əməkdaşlığına dair Anlaşma Memorandumu" bu istiqamətdə atılan mühüm addımlardan biridir. Bu sənəd, bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadənin genişləndirilməsi, enerji səmərəliliyinin artırılması və ətraf mühitin mühafizəsi sahələrində birgə səylərin göstərilməsini nəzərdə tutur. Azərbaycanın zəngin bərpa olunan enerji potensialı və Çinin bu sahədəki qabaqcıl texnologiyaları və təcrübəsi sinerji yaradaraq, hər iki ölkənin "yaşıl gündəliyə" töhfə verməsinə imkan tanıyacaq. Bu, həm də Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində həyata keçirilən "yaşıl enerji zonası" konsepsiyası ilə də mükəmməl uzlaşır.

Digər mühüm sənəd isə "Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat Nazirliyi ilə Çin Xalq Respublikasının Kommersiya Nazirliyi arasında rəqəmsal iqtisadiyyatda investisiya əməkdaşlığının gücləndirilməsi haqqında Anlaşma Memorandumu"dur. Rəqəmsal transformasiyanın qlobal trendə çevrildiyi bir dövrdə bu memorandum, rəqəmsal infrastrukturun inkişafı, elektron ticarətin genişləndirilməsi, süni intellekt və böyük verilənlər (big data) kimi sahələrdə əməkdaşlıq üçün hüquqi baza yaradır. Çinin rəqəmsal texnologiyalar sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlər və Azərbaycanın rəqəmsal transformasiya hədəfləri bu əməkdaşlığın qarşılıqlı faydalı olacağını göstərir. Bu iki sahə - yaşıl inkişaf və rəqəmsal iqtisadiyyat - gələcəyin iqtisadiyyatının əsas sütunları hesab olunur və Azərbaycan ilə Çinin bu sahələrdə strateji tərəfdaşlığı gücləndirməsi onların uzunmüddətli və davamlı inkişaf hədəflərinə çatmaqda mühüm rol oynayacaqdır.

Azərbaycanın əlverişli coğrafi mövqeyi onu Avropa ilə Asiya arasında mühüm nəqliyyat qovşağına çevirir. Bu potensialın reallaşdırılması istiqamətində Çinlə əməkdaşlıq xüsusi əhəmiyyət daşıyır. "Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Çin Xalq Respublikası Hökuməti arasında beynəlxalq multimodal daşımalar haqqında Saziş"in imzalanması bu kontekstdə təsadüfi deyil. Bu saziş, müxtəlif nəqliyyat növlərindən (dəmir yolu, dəniz, avtomobil) istifadə etməklə yüklərin daha səmərəli və sürətli daşınması üçün hüquqi və praktiki mexanizmləri müəyyən edir. Multimodal daşımaların inkişafı, tranzit potensialının artırılmasına və logistika xərclərinin azaldılmasına xidmət edəcəkdir.

Bu saziş, həmçinin Çinin irəli sürdüyü qlobal "Bir Kəmər, Bir Yol" təşəbbüsü ilə sıx bağlıdır. Azərbaycan bu təşəbbüsün fəal iştirakçılarından biridir və öz nəqliyyat infrastrukturunu (Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu və s.) bu təşəbbüsün tələblərinə uyğun olaraq modernləşdirir. Beynəlxalq multimodal daşımalar haqqında yeni saziş, Orta Dəhliz kimi tanınan Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun cəlbediciliyini daha da artıracaq və Çindən Avropaya və əks istiqamətdə yük axınını stimullaşdıracaq. Bu, təkcə Azərbaycan və Çin üçün deyil, bütün region ölkələri üçün iqtisadi faydalar vəd edir və regional inteqrasiyanın dərinləşməsinə töhfə verir. Nəqliyyat və logistika sahəsində əməkdaşlığın gücləndirilməsi, şübhəsiz ki, Bakı və Pekin arasında hərtərəfli strateji tərəfdaşlığın ən mühüm tərkib hissələrindən birini təşkil edəcəkdir.

Prezident İlham Əliyevin Çinə son səfəri və imzalanan sənədlər paketi Azərbaycan-Çin münasibətlərində yeni bir səhifə açır. Hərtərəfli Strateji Tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksələn əlaqələr, iqtisadiyyat, sənaye, ticarət, investisiya, yaşıl inkişaf, rəqəmsal iqtisadiyyat, nəqliyyat və logistika kimi bir çox vacib sahələri əhatə edir. İmzalanan memorandum və sazişlər bu əməkdaşlığın konkret yol xəritəsini cızır və qarşıdakı illər üçün aydın hədəflər müəyyən edir. Həmçinin, AZƏRTAC ilə Sinxua İnformasiya Agentliyi və Azərbaycan Televiziyası ilə Çin Media Qrupu arasında imzalanan müqavilələr informasiya mübadiləsinin gücləndirilməsinə və xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşmanın dərinləşməsinə xidmət edəcəkdir. Bütün bunlar göstərir ki, Bakı və Pekin təkcə ikitərəfli münasibətləri deyil, həm də regional və qlobal məsələlərdə əməkdaşlığı gücləndirmək əzmindədirlər. Bu strateji tərəfdaşlığın dərinləşməsi hər iki ölkənin milli maraqlarına cavab verməklə yanaşı, regionda sülh, sabitlik və davamlı inkişaf üçün də əhəmiyyətli perspektivlər açır.