Bir əsr öncə baş verən mart qətliamları

1918-ci ilin Mart və Aprel ayları, Azərbaycan tarixinin ən acı səhifələrindən birini təşkil edir. Bu dövrdə, dinç Azərbaycan əhalisi, Daşnak və Bolşevik qüvvələrinin əməkdaşlığı ilə sistematik bir zülmə məruz qalmışdır. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində, xüsusilə də Bakı, Şamaxı, Quba, Zəngəzur və Qarabağda yaşayan günahsız mülkilər, etnik və dini kimlikləri səbəbilə hədəf alınmışdır.

Qətliamlar, yalnız insanların həyatlarına başa gəlməklə yanaşı, həmçinin yaşayış yerləri, mədəni və dini infrastuktura zərər verərək Azərbaycanın mədəni mirasını hədəf almışdır. Şəhərlər xarabalığa dönmüş, bir çox tarixi abidə zərər görmüş və ya məhv edilmiştir. Bu dövrdə yaşananlar, yalnız fiziki bir yıxım deyil, həmçinin bir mədəniyyət və mənəviyyatın məhv edilməsi cəhdi kimi də dəyərləndirilə bilər.

1918-ci ildə yaşananlar, etnik təmizlik və soyqırımın ən acı nümunələrindən birini təşkil edir. Bu qətliamlar, müəyyən bir etnik qrupun, bu halda Azərbaycan türklərinin, sistematik bir şəkildə məhv edilməsi məqsədi daşıyan planlı əməllər bütünü olaraq təriflənə bilər. Qətliamın arxasındakı əsas motivasiya, bölgədəki etnik strukturu zorla dəyişdirmək və bəlli bir etnik qrupu torpaqlarından silmək olmuşdur.

Bu prosesdə, Daşnak və Bolşevik qüvvələrinin əməkdaşlığı, qətliamların geniş bir coğrafiyada və sistematik bir şəkildə həyata keçirilməsini təmin etmişdir. Bu əməllər, beynəlxalq hüquqda soyqırım kimi qəbul edilən cinayətlərin bütün xüsusiyyətlərini daşıyır. Lakin, uzun illər boyu bu hadisələr beynəlxalq cəmiyyət tərəfindən kifayət qədər tanınmamış və qınanmamışdır. Azərbaycan hökuməti və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları, bu tarixi hadisələrin düzgün bir şəkildə tanınması və tarixi ədalətin təmin edilməsi üçün səy göstərməkdədirlər.

Daşnak və Bolşevik qüvvələrinin əməkdaşlığı, 1918-ci ildə Azərbaycana qarşı həyata keçirilən qətliamların ən önəmli ünsürlərindən biridir. Bu əməkdaşlıq, hər iki tərəfin də öz ideoloji və stratejik məqsədlərinə çatmaq məqsədi ilə həyata keçirilmişdir. Bu prosesdə, Daşnaklar "Böyük Ermənistan" ideali istiqamətində hərəkət edərkən, Bolşeviklər bölgədə sosialist bir struktur qurmaqda idilər. Bu ortaq məqsəd, Azərbaycan xalqına qarşı vəhşi bir şiddətin təmin olunması zəmin yaratmışdır.

Yaşanan qətliamlar, Azərbaycan xalqının milli şüurunda və yaddaşında önəmli bir yer tutmaqdadır. Bu acı hadisələr, həmçinin, xalqın birlik və bərabərliyinin gücləndirilməsində və milli kimliyin möhkəmləndirilməsində önəmli bir rol oynamışdır.

Azərbaycan hökuməti və xalqı, bu tarixi hadisələri anma və xatırlatma yolu ilə, keçmişdə yaşanan acıların təkrarlanmaması üçün beynəlxalq cəmiyyəti məlumatlandırma və hərəkətə gətirmə səyi içindədir. Bu, yalnız keçmişdə yaşananları anlamaq və yas tutmaq üçün deyil, həm də gələcəkdə bənzər tragediyaların qarşısının alınması adına atılmış önəmli bir addımdır.